Webinarium 4
Gminy w programie „Czyste Powietrze” – wymiana dobrych praktyk (Skawina, Bieruń, Rybnik) – pytania i odpowiedzi.
Kliknij w interesujący Cię temat
Bieruń: Każda gmina wie najlepiej, jakie działania na jej terenie są najbardziej skuteczne i które z nich najszybciej docierają do mieszkańców. W Bieruniu korzystamy zarówno z form tradycyjnych (np. informacji w prasie lokalnej, własnej gazecie, ulotkach), ale też z form bardziej nowoczesnych (np. na stronie internetowej, na profilach w mediach społecznościowych typu Facebook, Instagram, Twitter). Czasami korzystamy też z nietypowych rozwiązań, jak np. ogłoszenia kościelne i dzięki uprzejmości proboszczów parafii, docieramy do tej grupy, która nie czyta prasy i nie ma kont w mediach społecznościowych.
Skawina: Można też wykorzystać najbardziej skuteczny kanał dystrybucji informacji w postaci zadowolonego klienta, sąsiada, który na pewno przekona mieszkańca, że warto skorzystać z pomocy. Oczywiście należy wykorzystywać każdy dostępny kanał dystrybucji informacji w postaci ogłoszeń w prasie, ale np. również druku bezadresowego i wysyłki przez Pocztę Polską. A jeśli klient już do nas nie przyjdzie, to trzeba się udać do niego wykorzystując instrument kontroli w zakresie spalania odpadów, czy – jeśli posiadamy bazę danych domów, w których konieczna jest wymiana kotłów – to również indywidualnie podejść do takiego mieszkańca i pomóc mu uzyskać pomoc.
Rybnik: Przy wymienionych rozwiązaniach można jeszcze wspomnieć o formie SMS-ów do mieszkańców, czy też zachęcania radnych do tego, aby również na swoich spotkaniach i w swoich środowiskach przekazywali informacje na temat funkcjonującego, gminnego punku konsultacyjnego i zakresu jego działań zachęcając potencjalnie zainteresowanych, aby do niego przyszły. Warto wykorzystywać też większe media typu radio czy telewizja i nakręcenie z nimi krótkich filmów, które potem można na antenach ogólnopolskich, wojewódzkich czy regionalnych upowszechniać.
Skawina: Średnio ok. godziny zajmuje obsługa klienta, który już jest przygotowany do wypełnienia wniosku o dofinansowanie. Natomiast często bywa tak, że klient kilkakrotnie odwiedza urząd, ponieważ najpierw przychodzi po wstępną informację, tłumaczymy mu, jakie dokumenty są potrzebne do przygotowania wniosku, kolejnym razem dostarcza te dokumenty i wówczas trwa przygotowanie wniosku, a jeszcze później się okazuje, że np. wniosek muszą podpisać dwie czy trzy osoby i wymaga to ponownej wizyty w gminie. Dochodzi do tego obsługa wniosku o płatność czy doradztwo techniczne, co zajmuje dodatkowo czas. Zdarza się, że jest konieczność wypełnienia wniosku w domach mieszkańców i to usprawnia pozyskiwanie klientów.
Rybnik: To zależy, ile osób pracuje w gminnym punkcie konsultacyjnym. Im więcej, tym liczba obsłużonych osób też będzie się zwiększała. Doświadczenia Rybnika – gdzie powierzono prowadzenie tego typu punktu ekologicznym organizacjom – pokazują, że z jednej strony zlecenie tego zadania pozwala na pracę takiego punktu w niestandardowych godzinach (np. po południu), co oczywiście ułatwia kontakt. Po drugie unikamy tego, że wiele osób przychodzi po kilka razy do punktu informacyjnego, albo dzwoni, żeby czegoś się dowiedzieć. I dlatego sprawdza się stworzenie takiego punktu poza budynkiem urzędu m.in. aby nie zakłócać innych działań, które urząd i pracownicy muszą realizować. Przy dwuosobowej obsłudze takiego punktu, średnia która ze statystyk Rybika wychodzi, to ok. 15-16 osób obsłużonych dziennie. Czasami trwa to dłużej jeśli osoby przychodzą nieprzygotowane na rozmowę, tylko dopiero chcą się dowiedzieć o programie.
Bieruń: W Bieruniu podobnie, jak w pozostałych gminach, przygotowanie i wypełnienie wniosku trwa ok. godziny i w zależności od tego, ile ten punkt konsultacyjny jest czynny, tyle osób może być obsłużonych. W tym punkcie mamy dedykowanych dwóch pracowników, którzy przez 4 godziny dziennie obsługują klientów. Natomiast wszyscy pracownicy Wydziału Ochrony Środowiska są przygotowani do tego, żeby udzielać podstawowych informacji – zarówno przez telefon, jak i na miejscu, w urzędzie – na temat tego, jak się przygotować, żeby odwiedzić punkt konsultacyjny w celu złożenia wniosku o dofinansowanie (np. jakie dokumenty trzeba ze sobą mieć, na jakie pytania odpowiedzieć). Wizyty w punkcie są realizowane przez zapisy na konkretną godzinę, dzięki czemu mieszkańcy nie muszą czekać w kolejkach i mają pewność, że zostaną obsłużeni.
Skawina: Telefonicznie również kontaktujemy się z mieszkańcami. Natomiast w miarę wymiany kotłów, ten proces jest coraz mniej efektywny, dlatego, że ci, którzy chętnie chcieliby wymienić kocioł, oni już się dowiedzieli, przyszli i są w trakcie wymiany lub już wymienili kocioł. Trzeba zakładać, że im bliżej jest wejście w życie uchwały antysmogowej, to ten kontakt nie może się opierać tylko na rozmowach telefonicznych, a bardziej na interwencyjnych i skutecznych działaniach.
Bieruń: Jeśli chodzi o nasze doświadczenia w tym zakresie, to do tej pory mamy tak dużo chętnych, którzy są zainteresowani konsultacjami i pomocą w wypełnianiu wniosków z „Czystego Powietrza”, że wręcz nie musimy szukać kolejnych klientów do obsługi przez ten punkt. Niemniej jednak, oprócz programu „Czyste Powietrze”, realizujemy inne programy i rzeczywiście jeżeli okazuje się, że dany mieszkaniec nie może skorzystać z innego programu, albo np. program „Czyste Powietrze” byłby dla niego korzystniejszy, to kontaktujemy się z takim mieszkańcem proponując najlepsze dla niego rozwiązanie.
Rybnik: W Rybniku nie stosujemy takiej metody z wielu powodów, m.in. dlatego, że znaczna część osób sama dociera do naszego punktu konsultacyjnego, bo dowiaduje się o nim z innych form powiadamiania. Ponadto niektórzy mieszkańcy mogliby powoływać się na RODO. Inną trudnością jest fakt, że na razie nie mamy zinwentaryzowanych 100% nieruchomości, które mają kotły węglowe i nie wiemy też, jakie to są kotły i czy w programie walki ze smogiem już należy wymienić ten kocioł, dlatego byłoby to utrudnione i tego nie stosujemy. Natomiast korzystamy z systemu SMS-owego powiadamiania o pewnych zdarzeniach i to dobrze u nas funkcjonuje.
Bieruń: Wstępne, podstawowe informacje o programie „Czyste Powietrze” przekazują zainteresowanym mieszkańcom wszyscy pracownicy Wydziału Ochrony Środowiska, a nawet pracownicy centrali telefonicznej. Staramy się też, żeby jak najwięcej informacji było na naszej stronie internetowej, linkujemy do strony „Czystego Powietrza”, żeby ludzie mieli dostęp do jak największej wiedzy. Umawiamy mieszkańców na spotkanie i w punkcie konsultacyjno-informacyjnym pomagamy wypełniać wnioski o dofinansowanie.
Skawina: Jeżeli przychodzi do nas klient, to w pierwszej kolejności dopytujemy o adres, żeby ustalić, czy czasem w tym budynku nie było już wymieniane źródło ciepła i jak wygląda sytuacja z odnawialnymi źródłami energii – tak, aby pozyskać informacje o wcześniejszych, realizowanych działaniach, które przy pomocy gminy w danym budynku zostały zrealizowane. Następnie eko-doradca, czyli osoba, która bezpośrednio obsługuje klienta dopytuje o wysokość dochodów, aby móc go zakwalifikować do różnych programów, np. „Stop Smog” czy „Czyste Powietrze”. Wówczas klient ukierunkowywany jest do osoby, która zajmuje się danym programem i umawia się go na konkretny dzień i godzinę w celu przygotowania w punkcie wniosku o dofinansowanie. W naszej gminie, z uwagi na liczbę realizowanych programów, gminny punkt obsługuje wszystkie programy, ale pracują w nim eko-doradcy dedykowani do poszczególnych instrumentów finansowych.
Rybnik: Wcześniej mieliśmy takie doświadczenia, że kiedy rozpoczynał się nowy rok kalendarzowy i było wiadomo, że są środki finansowe na dofinansowanie tego typu działań, to dochodziło do sytuacji, że 2 stycznia budynek urzędu był zabarykadowany przez kilkuset mieszkańców, którzy chcieli się zapisać, żeby zdążyć skorzystać z danego programu. Ale teraz te programy są bardziej elastyczne i nie trzeba na początku roku się zgłaszać w obawie, że nie będzie środków, niemniej jednak te doświadczenia spowodowały, że nasz punkt został zlokalizowany poza budynkiem urzędu. Powierzyliśmy zadanie prowadzenia punktu ekologicznym organizacjom. To wszystko ułatwia dotarcie ludziom do punktu konsultacyjnego. U nas również wszyscy pracownicy Wydziału Ekologii są w stanie udzielić podstawowych informacji zarówno telefonicznie, jak i przekierować oraz zachęcić zainteresowanych do spotkania w tym wydzielonym punkcie. W niedługim czasie w Rybniku wystartuje drugi tego typu punkt, więc zwiększy to możliwości obsłużenia większej ilości naszych mieszkańców.
Skawina: Prowadząc kontrole ze strażnikami miejskimi informujemy mieszkańców, że realizujemy kontrole planowe, od domu do domu. I faktycznie przechodzimy od jednego budynku do drugiego, jednocześnie inwentaryzując źródło ciepła w danym budynku i sprawdzając, czy nadal się nie zmieniło to źródło ciepła, np. gazowe nie zostało wymienione na niespełniające wymogów uchwały antysmogowej. Wówczas taka informacja, ze chodzimy od sąsiada do sąsiada, uspokaja mieszkańców. Nie zdarzyło nam się jeszcze, aby ktoś miał pretensje jeżeli w pierwszych zdaniach pada takie sformułowanie, czyli, że dana osoba nie jest wybiórczo kontrolowana na zgłoszenie, tylko idziemy po kolei. W niektórych takich kontrolach jesteśmy miło przyjmowani, pobieramy próbkę popiołu, na podstawie której potem stwierdzaliśmy, że było spalanie odpadów, ale wtedy nie było już żadnych wątpliwości i był nakładany mandat, więc nawet w takich przypadkach mieszkańcy nas przyjmują na kontrolę.
Bieruń: W Bieruniu oddzielamy kontrole doraźne od tych kontroli, które mają na celu inwentaryzację źródeł ciepła i zachęcenie ludzie do tego, żeby te źródła ciepła wymieniali. Oczywiście jeśli jest zgłoszenie, że na jakiejś nieruchomości są w sposób niewłaściwy spalane odpady, to następuje kontrola klasyczna. Natomiast od zeszłego roku w Bieruniu wprowadziliśmy tzw. zielone kontrole, w których bierze udział funkcjonariusz Stary Miejskiej oraz pracownik Wydziału Środowiska i Rolnictwa i te wizyty są nastawione na profilaktykę i edukację. Oczywiście w ramach tych kontroli sprawdzane jest, jakiego rodzaju źródło ciepła jest na danej nieruchomości. Mamy przygotowane specjalne naklejki na piece. Jeżeli są to piece węglowe, które w określonej dacie podlegają wymianie zgodnie z uchwałą antysmogową województwa śląskiego, to jest wpisywana odpowiednia data na tej naklejce, czyli do kiedy najpóźniej ten piec trzeba wymienić na nowoczesny, niskoemisyjny. Przy okazji sprawdzamy również podłączenia do kanalizacji sanitarnej, czy sposób odprowadzania ścieków oraz sposób sortowania odpadów itd. Natomiast nawet jeżeli w czasie tej zielonej kontroli są stwierdzone jakieś nieprawidłowości, to strażnicy nie nakładają mandatu, tylko dają termin do usunięcia tych nieprawidłowości. Oczywiście potem jest rekontrola i sprawdzanie. Oprócz tego mamy też dla ocieplenia wizerunku całą linię eko-produktów (np. eko-krówki, eko-lizaki, kolorowanki dla dzieci), co powoduje, że mieszkańcy trochę inaczej patrzą na zespół kontrolny.
Rybnik: Podobnie sprawa wygląda w Rybniku. Mamy powołany tzw. eko-patrol, który funkcjonuje 7 dni w tygodniu i przeprowadza takie kontrole planowe. W ramach tych kontroli jest sprawdzane wiele rzeczy, m.in. kwestia przyłączenia do kanalizacji sanitarnej, czy są opłacane rachunku, a jeżeli ktoś nie jest przyłączony do kanalizacji sanitarnej i korzysta z rozwiązań typu szambo, to sprawdzamy czy są regularnie opróżniane i opłacane, czy właściciel nieruchomości posiada stosowne dokumenty i faktury z tym związane, jest tez sprawdzane, czy są spalane śmieci itp. W eko-patrolu jeździ Straż Miejska i pracownicy Wydziału Ekologii i Wydziału Gospodarki Komunalnej i raczej jest mało takich sytuacji, że mieszkaniec nie chce wpuścić na swoją nieruchomość. W ramach kontroli możemy tez sprawdzać, jaki kocioł jest używany do opalania i jeżeli mamy dostęp do tabliczki znamionowej, to możemy podpowiedzieć czy zapytać, czy dany właściciel ma świadomość tego, że ma taki a nie inny piec i w takim a nie innym terminie powinien go wymienić. Zdarzały się pojedyncze przypadki, że do kontroli musieliśmy zaangażować również przedstawicieli policji i wtedy mieszkaniec nie mógł już odmówić kontroli. Z uwagi na duża liczbę nieruchomości i braku inwentaryzacji nieruchomości w Rybniku, nie jesteśmy w stanie przeprowadzić bardziej zorganizowanej akcji, aby w sposób zdiagnozowany pokazać mieszkańcom czy widzieć do którego domu się udać, bo wiemy, że tam jest kocioł, który wymaga wymiany. Liczymy tutaj na to, że obecna akcja związana z Centralną Ewidencją Emisyjności Budynków pomoże nam jak ten spis się zakończy i będzie wiadomo jak poprzednie lata do czego się przyczyniły, ile kotłów czy źródeł ciepła zostało wymienionych i na jakie i ewentualnie gdzie jest potrzeba interwencji, to wtedy nam to pomoże. Koszty inwentaryzacji w skali całego Rybnika okazały się tak duże, że z tego zrezygnowaliśmy robiąc tylko pilotaż jednej dzielnicy. A jak sprawić, żeby mieszkańcy byli pozytywnie nastawieni do kontroli? Informacja, informacja, informacja… Innej drogi nie ma niż przekonywanie, że dbałość o czyste powietrze i czyste środowisko, to nie jest zadanie prezydenta czy urzędu miasta, tylko nas wszystkich mieszkańców, bo tylko wtedy uzyskamy efekt. Nie jest to łatwe, bywają trudni mieszkańcy, ale nie ma na to jednoznacznej diagnozy.
Bieruń: Dwa takie aspekty pojawiają się najczęściej. Problemy prawne z tytułem do nieruchomości. I tutaj, w zależności od sytuacji, podpowiadamy co należy zrobić, jakie zaświadczenie zdobyć bądź jaką procedurę wdrożyć. Drugi temat dotyczy ewentualnych dochodów. Również nasi pracownicy służą pomocą w tym zakresie.
Skawina: Warto dodać, że staramy się udzielić prostych informacji mieszkańcom, jak należy uregulować stan prawny w momencie jeżeli dochodzi do jakiegoś postępowania spadkowego i że to nie jest postępowanie długotrwałe, tylko czasami proste sprawy do ustalenia u notariusza. Ponadto problemem przy wypełnianiu wniosku o dofinansowanie może być przekonanie mieszkańca, że to nie tylko może się starać nie tylko o środki na wymianę kotła, ale jednocześnie warto zrealizować działania termomodernizacyjne a mieszkańcy nie do końca są przekonani, że tego potrzebują, bo np. ktoś ma już 5 cm styropianu na ścianie i to mu wystarczy. To jest pewne wyzwanie – wyedukowanie mieszkańców, że to jest jednak niewystarczające, żeby dla kosztów ogrzewania budynku żeby one za bardzo nie wzrosty, warto przeprowadzić ponownie termomodernizację określonych przegród.
Rybnik: Należy dodać, że do takiej dodatkowej termomodernizacji i zwiększenia warstwy ochronnej również można pozyskać w programach środki finansowe, więc to jest istotne dla mieszkańców, jak również poinformowanie o przepisach prawnych, bo dzisiejsze normy są bardziej rygorystyczne i ta grubość czy forma ocieplenia musi być zupełnie inna. Nasi pracownicy pomagają wręcz wypisać wnioski o dofinansowanie, bo wielu mieszkańców, którzy są właścicielami tych nieruchomości, to są osoby starsze i maja problem z wypełnianiem druków i tym jakie dokumenty należy zgromadzić. I pomijając już problemy własnościowe, które też występują, to wręcz nawet w obecności pracowników odpowiednie druki są wypełniane po to, żeby były zrobione dobrze i można je było złożyć.
Bieruń: Przeróżne metody należy stosować. Każda jest dobra – ta, która jest skuteczna. Może nie trzeba się skupiać na samej metodzie, co na tym, żeby przekazywać te informacje w sposób życzliwy, jasny, prosty i pokazywać skuteczność. Najlepszym przykładem, najlepsza zachętą jest zadowolony klient. Jeżeli dany mieszkaniec jest zadowolony z obsługi i mówi o tym w swoim środowisku, to to jest najlepsza reklama do tego, żeby kolejni mieszkańcy trafili do tego punktu i żeby przekonali się sami, że warto.
Skawina: Nie można skupiać się tylko na jednym kanale dystrybucji i informacji, bo to byłoby błędem. To właśnie zadowolony sąsiad, który powie, że „Krzysiu, wymieniłem sobie źródło ciepła i dociepliłem dom. Mam niższe rachunki niż wcześniej. Popatrz”, to nikt bardziej nie przekona klienta jak zadowolony sąsiad, nawet ekspert czy urzędnik czy proboszcz.
Rybik: Tak, zadowolony sąsiad, czyli osoba, która dokonała tej zmiany, jest w stanie sąsiadowi czy znajomemu pokazać namacalnie, że faktury za gaz czy za inne źródło ciepła, które teraz wykorzystują, są korzystne albo porównywalne do spalania węgla albo wręcz nawet niższe, bo na to przykłady są. To właśnie najlepsza forma dotarcia i przekonania tych nieprzekonanych. Oczywiście każda z form, która dociera do ludzi, jest dobra, ale zadowolony sąsiad to najbardziej skuteczny środek.
Skawina: Średnio wpływa nam od 2 do 6 wniosków o dofinansowanie, ale bywa z tym różnie, bo nieraz wizyta kończy się od razu przygotowaniem wniosku i złożeniem u nas w urzędzie, a czasami ta wizyta musi być powielana ponownie albo nawet trzykrotnie musi się odbyć.
Rybnik: Nasz punkt w poszczególnych latach obsłużył ponad 4 tys. osób, które się zgłosiły po poradę i to czasami wielokrotnie. Natomiast liczba złożonych wniosków – największa w skali i województwa, i kraju – za ostatni okres to ponad 1,2 tys. złożonych wniosków. Zatem jest to ok. 30 procent osób, które „przewijają” się przez punkt i później skutecznie składają taki wniosek. Wiele osób przychodząc dowiaduje się od osób, prowadzących punkt, że z danego programu nie jest w stanie skorzystać, bo mimo wszystko ma zbyt wysokie dochody. Wiele osób przychodzi zachęcone prawie 100-procentową dopłatą a w punkcie dowiaduje się, że trzeba spełnić określone warunki i rzeczywiście ta dochodowość musi być niska, natomiast może skorzysta z dofinansowania na poziomie 30 procent, bo i takie rozwiązania są, czasami te osoby się nie decydują, ale szukają innych programów, z których mogą skorzystać. Ale mimo to doświadczenia Rybnika pokazują, że mamy 30-procentową skuteczność w świadczeniach tej informacji i składanych wniosków. Dla nas to jest bardzo dużo i bardzo dobry efekt.
Bieruń: W Bieruniu jesteśmy dumni z tego, że mamy zielone kontrole, które tak naprawdę są jedną, wielką lekcją edukacji, profilaktyki i informowania mieszkańców o tym, co mogą zyskać, z czego mogą skorzystać, w jaki sposób mogą zadziałać, żeby to było zgodne z przepisami i korzystnie dla środowiska. Nie są to kontrole interwencyjne, są to kontrole planowe. W momencie, kiedy podejmowaliśmy decyzje o kontrolach, brakowało jeszcze ogólnopolskiego programu inwentaryzacyjnego dotyczącego Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków. Obserwowaliśmy to, że poszczególne gminy w Polsce musiały sobie radzić same z kwestią zdiagnozowania, ile na swoim terenie mają kopciuchów, jak duża jest skala, przez ile lat będzie trwała wymiana. Patrzyliśmy m.in. na przykład Skawiny, która dokonywała inwentaryzacji. Sami do tego też dochodziliśmy właśnie dzięki zielonym kontrolom. Chcieliśmy systematycznie – ulica za ulicą, nieruchomość za nieruchomością – dotrzeć do mieszkańców. Cieszymy się, że w końcu jest pomysł ogólnokrajowy takiej ewidencji, która będzie jednolita i gdzie samorządy nie będą zostawione same sobie i nie będzie to uzależnione od tego, kto jakie informacje zbiera, tylko będziemy mieli w całym kraju pełny, jednolity dostęp do informacji w zakresie koniecznej wymiany starych, nieefektywnych źródeł ogrzewania. Podsumowując: zachęcamy do tzw. zielonych kontroli, które nie mają charakteru represyjnego, ale przede wszystkim edukacyjny i profilaktyczny.
Skawina: Jeśli organizacyjne jest to możliwe, w godzinach pracy urzędu, to staramy się, aby nawet te zgłoszenia z prośba o interwencję, realizować w zespole: urzędnik i strażnik miejski. Jeżeli to jest po godzinach pracy urzędu, to wówczas jest to interwencja Straży Miejskiej. W momencie, kiedy otrzymujemy zgłoszenie interwencyjne w godzinach pracy urzędu, to urzędnik i strażnik jadą na określony teren i łącznie prowadzą też kontrole kilku budynków w okolicy zgłoszonego budynku, aby powiedzieć, że jest to kontrola od domu do domu i uspokoić mieszkańca. Jednocześnie w danym budynku pobiera się koniecznie próbkę popiołu do badania i można zaznaczyć, że jeżeli ten ktoś wychwyci czy stwierdzi spalanie odpadów, to wówczas będzie nałożony mandat. I przy okazji mowa jest o tym, że można skorzystać z dotacji i można zaznaczyć, że jeśli dana osoba złoży wniosek, to być może będzie szansa na obniżenie mandatu, tylko trzeba złożyć wniosek i wymienić kopciucha przy dostępnej dotacji. I zaczyna się realizowanie całego procesu obsługi klienta z zachętą dla mieszkańca.
Rybnik: W Rybniku, podobnie jak w pozostałych dwóch gminach, są realizowane również planowe kontrole. Oczywiście te interwencyjne też, szczególnie wtedy, gdy prawo wymaga w przypadku przekroczenia norm zanieczyszczeń, to wtedy z obowiązku wysyłamy Straż Miejską do budynków, które zanieczyszczają a to widać po tym, co z komina wylatuje, więc dosyć łatwo dotrzeć do takich miejsc i przeprowadzić kontrolę. Ale również realizujemy te planowe kontrole, żeby sprawdzić, jak sytuacja wygląda, czy zostały podjęte działania w związku z wymianą źródła ciepła, kiedy można się spodziewać zakończenia tych prac jeżeli jeszcze nie nastąpiły, a jeżeli nastąpiły, to czy rzeczywiście to stare źródło ciepła zostało zlikwidowane tak, jak to powinno być zlikwidowane., oczywiście z różnymi sytuacjami już się spotkaliśmy i pomysłowość naszych mieszkańców nie zna granic. Wiele kontroli nie służy tylko temu, żeby nałożyć ten mandat. Zdecydowana większość kończy się pouczeniem, udzieleniem informacji, jest to niejako nałożenie terminu czy polecenia, że takie a nie inne działania należy podjąć i oczywiście informacja, że będzie rekontrola, czy takie działania zostały podjęte, aby mieszkaniec dostosował się do tych norm, które albo obowiązują, albo dążymy do tego, aby zaczęły obowiązywać. Te działania planowe i interwencyjne są realizowane i przynoszą pozytywne skutki, może jeszcze nie w 100 procentach – jak życie pokazuje – ale na pewno w jakimś procencie.
Skawina: Nieprzewidywalność kontroli w domach jest jednym z czynników odstraszających mieszkańców od wkładania do kotła niedozwolonych „paliw”. Przy okazji informowania o dotacjach, pomocy jednocześnie delikatnie uwrażliwiamy mieszkańców, że za nieprzestrzeganie przepisów w zakresie spalania odpadów – a wkrótce w zakresie uchwały antysmogowej – może grozić im mandat. Nieuchronność kontroli jest mocnym czynnikiem motywacyjnym do wymiany kotłów. Polecamy wykorzystanie chociaż kilkukrotnie dronów do kontroli oraz intensywne wypromowanie tej informacji w mediach. Skuteczność odstraszania tego narzędzia nas zaskoczyła. W prowadzonych kontrolach staramy się przedstawiać informację, iż są to kontrole od domu do domu a nie kontrole na zgłoszenie – zmniejsza to ilość emocji podczas wizyty.
Bieruń: Gmina Bieruń kontroluje kotłownie w ramach przeprowadzanych zielonych kontroli. Oczywiście przed rozpoczęciem akcji zielonych kontroli informowaliśmy mieszkańców przez lokalną prasę, stronę internetową i media społecznościowe o zamiarze ich przeprowadzania a przede wszystkim o tym w jakim celu będą przeprowadzane. Sukcesywnie, mniej więcej co kwartał, przypominamy mieszkańcom, o prowadzeniu akcji kontrolnej w naszej gminie.
Rybnik: W Rybniku funkcjonuje Straż Miejska zatem ciężar odpowiedzialności za prowadzenie kontroli jest po ich stronie. Brak funkcjonowania straży gminnej był przedmiotem rekomendacji w zakresie wdrażania uchwały antysmogowej, którą opracowano w ramach Śląskiego Związku Gmin i Powiatów, do którego Rybnik również należy. Rekomendacja stanowi próbę wypracowania jednolitego podejścia i działania podmiotów zaangażowanych w egzekwowanie uchwały. W przypadku braku funkcjonowania straży gminnej rekomenduje się dwa rozwiązania. Pierwsze to kontrole prowadzone przez upoważnionych na podstawie art. 379 ust. 2 Prawa ochrony środowiska pracowników urzędów miast/gmin. Drugie mogłoby się opierać o porozumienie zawarte na podstawie art. 3 ust. 1 ustawy o strażach gminnych, dotyczące utworzenia wspólnej straży przez gminy sąsiadujące ze sobą.
W Rybniku kontrole nie są tajemnicą, ich nagłośnienie niezależnie od ich liczby, stanowi skuteczne narzędzie oddziaływania społecznego gdyż informacja taka szybko roznosi się wśród mieszkańców.
Skawina: Zachęcamy do skorzystania z doświadczeń gminy Igołomia-Wawrzeńczyce, która zaangażowała strażnika w swoje szeregi na 0,5 etatu. Pracujący funkcjonariusz w urzędzie gminy przynajmniej na część etatu powala stosować łagodniejszą formę kary, mniej skomplikowaną, bardziej adekwatną do naruszenia przy np. spalaniu odpadów. Sprawne nałożenie mandatu w wysokości 300 zł działa efektywniej niż skierowanie sprawy do sądu. Korzystanie z pomocy policji również jest czasochłonne i nie zawsze można liczyć na dostępność funkcjonariuszy, kiedy jest taka potrzeba. Podczas kontroli urzędnik legitymuje się upoważnieniem do kontroli oraz legitymacją służbową potwierdzającą jego tożsamość.
Bieruń: Urzędnicy posiadają stosowne upoważnienia do przeprowadzania kontroli, zgodnie z zapisami art. 379 ustawy Prawo ochrony środowiska.
Rybnik: Odpowiedź w pierwszej części została już udzielona przy okazji pytania 10. Podstawą prawną jest przywołany już wcześniej art. 379 POŚ. W Rybniku wykorzystujemy przede wszystkim funkcjonowanie Straży Miejskiej i umocowanie wynikające z art. 379 ust. 2. Szeroko o podstawach takich kontroli we wspomnianej rekomendacji, która dostępna jest na stronie ŚZGiPW Województwa Śląskiego.
Skawina: Tak, jeśli podczas kontroli okazuje się, że mieszkaniec nie przestrzega zapisów uchwały antysmogowej nakładany jest mandat. Ponownie zachęcamy do zaangażowania strażnika chociaż na część etatu w urzędzie. Znacznie poprawia to efektywność, w tym także wizerunkową, działań gminy. Oczywiście mundur strażnika również hamuje negatywne zachowania mieszkańców.
Bieruń: Uchwała antysmogowa obowiązująca w województwie śląskim zabrania używania kotłów w wieku powyżej 10 lat (wiek kotła na dzień pierwszego września 2017 r.) po 31 grudnia 2021 r. Mandaty nie są w związku z powyższym w chwili obecnej wystawiane.
Rybnik: Dotychczas kontrola w zakresie używania kotła niezgodnego z uchwałą nie była prowadzona, bo śląska uchwała takie ograniczenia przewiduje dopiero od 1.01.2022 r. Kontrole były i kary od pouczeń, przez mandaty i wnioski o ukaranie do sądu w zakresie spalania niewłaściwych paliw lub odpadów. Od 1.01.2022 r. możliwe kary w granicach określonych w art. 24 § 1 ustawy Kodeks wykroczeń będą również stosowane za wykorzystywanie kotłów niezgodnych z uchwałą. Z uwagi na brak uprawnień do wymierzenia kary pieniężnej, np. kontrola prowadzona przez pracownika urzędu miasta, a także przy braku uwarunkowań uzasadniających tymczasowe odstąpienie od ukarania, wytworzona podczas kontroli dokumentacja (protokół, dokumentacja fotograficzna) stanowi podstawę do wystąpienia z wnioskiem o ukaranie do odpowiednich organów np. policja, sąd.
Skawina: Zachęcamy do stosowania jak największego kanału dystrybucji informacji – nasze doświadczenia szczegółowo rozpisano w omówionej na Akademii Czystego Powietrza prezentacji. Dokumentacja potwierdzająca wykonanie działania, to co do zasady zlecenie, faktura, protokół odbioru i przykład ulotki, plakatu, broszury, druki itp. Oczywiście w przypadku, gdy wykonawca dystrybuuje materiały, wówczas wśród naszych mieszkańców i pracowników weryfikujemy, czy materiały dotarły do miejsc gdzie powinny.
Bieruń: Gmina przekazuje mieszkańcom materiały informacyjne w trakcie zielonych kontroli. Materiały były również przekazywane mieszkańcom biorącym udział w spotkaniach promujących program „Czyste Powietrze”. Planujemy również wykonanie druku bezadresowego wysyłanego przez pocztę polską.
Rybnik: W Rybniku punkt informacyjno-konsultacyjny dopiero zaczyna funkcjonowanie, niemniej planowane jest zaangażowanie przedstawicieli rad dzielnic, punktu informacyjnego „Hallo Rybnik”, punktów obsługi klienta realizowanych przez Wydział Ekologii tut. urzędu miasta. Ponadto informacja zostanie rozdystrybuowana wraz z akcją podatkową.